Rabobank'ın Ekim 2023’te yayımladığı raporuna göre, son yıllarda piyasalarda yaşanan aşırı dalgalanma ve rekor düzeydeki fiyatların ardından, İsrail ve Filistin’in yarattığı belirsizliğe rağmen küresel gübre fiyatlarının 2024 yılında durulması bekleniyor.
Tarım bankacılığı uzmanı, yeni yayınladığı "Sırada ne var?" başlıklı Yıllık Gübre Görünümü raporunda, İsrail ve Filistin’in yarattığı gerginlik gübre piyasalarının görünümünde bir miktar
belirsizlik yaratırken, gıda ve tarım sektörleri için mevcut etkinin yönetilebilir olduğunu söylüyor.
Raporun yazarlarından Rabo Research tarım girdileri analisti Vitor Pistoia, İsrail ve Filistin gerginliği nedeniyle tahıl ve yağlı tohumlar için ithalat talebinin ve fiyatların bir miktar düşmesinin yanı sıra, potansiyel olarak artan enerji ve gübre maliyetleri nedeniyle dünya genelindeki çiftçilerin bir miktar olumsuz etki hissedebileceğini söylüyor.
Ancak, yaşanan bu gerginliklerin daha geniş Orta Doğu/Kuzey Afrika (MENA) bölgesine yayılması halinde, gübre arzının yanı sıra tahıl, et ve süt ürünleri talebi üzerindeki etkiler kayda değer olabilir.
Raporda İsrail'in önemli bir potasyum ve fosfor ihracatçısı olduğu, 2022 yılında dünyadaki potasyumun %6'sını ve fosfatlı gübrenin %8'ini ihraç ettiği belirtiliyor. Önümüzdeki aylarda bu ticaret hacimlerinin ne kadarının etkileneceğini hep beraber yaşayıp göreceğiz
Dünya azotlu gübre ihracatının yaklaşık %30'unu MENA bölgesindeki ülkeler gerçekleştiriyor. (ilk beş ihracatçı: Katar, Suudi Arabistan, Mısır, Umman, Cezayir), küresel karma gübre ihracatının %25'inden fazlasını (ilk üç: Fas, Suudi Arabistan, İsrail), potasyumlu gübrelerin yaklaşık %10'unu (ilk üç: İsrail, Ürdün, Mısır) ve fosfatlı gübre ihracatının neredeyse yarısını gerçekleştiren ilk beş ülke olarak Fas, İsrail, Mısır, Lübnan, Tunus karşımıza çıkıyor.
Satın Alınabilirlik Endeksi
2024'e daha birkaç ay varken - bu yıl gübre piyasası için çok daha sakin bir yıl oldu diyebilirim - ve 2023, 2022'deki tüm piyasa karışıklıklarının bazı kalıntılarıyla bile bir geçiş yılı olarak görülebilir. Söz konusu küresel gübre görünüm raporu, 2022'deki %7 düşüşe kıyasla 2023'te küresel gübre kullanımında yaklaşık %3’lük bir artışla toparlanmaya işaret ediyor.
2024 yılı için ise, küresel gübre kullanımında %5’e yakın bir artışa işaret ediyor. Zira tüm bu göstergeler, bir yıl öncesine göre çok daha yüksek bir değer gösteren Rabobank gübre satın
alınabilirlik endeksi ile (tahıl ve yağlı tohumlar için elde edilen fiyatlara göre gübre maliyetini izleyen endeks) uyumlu olduğunu söyleyebilirim.
Rabobank Gübre Satın Alınabilirlik Endeksine Göre;
2023 yılı için kullanım artışı beklentisini yansıttığını ve azot kullanımının %2, fosfatın %3,90 ve potasyum kullanımının ise %5 artacağını düşünüyorum.
Küresel gübre pazarları, İsrail'de lojistik aksamalar yaşanması durumunda yeterli kullanılabilirliğe ve potasyum ve fosfat ürünleri için yeterli alternatif tedarikçilere sahip olduğunu biliyoruz. Ancak bu çatışmaların gecikmelere ve gemi operatörlerinin Akdeniz'deki Aşdod limanına yanaşmaktan çekinmelerine ve daha yüksek lojistik maliyetlere yol açması halinde, ihracat kesintiye uğrayabilir ve bunu fiyatlarda artışlar takip edebilir.
Nitrojen piyasası, mısır ve buğday yetiştiricilerinin talebinin azalması nedeniyle zorluklarla karşı karşıya. Ayrıca kışın yaklaşmasıyla birlikte Avrupa'nın doğal gaz talebi daha fazla belirsizliktaşımaktaveazotlugübreüretimmaliyetlerindebelirsizliğeyolaçmaktadır. Raporda analistler ayrıca önümüzdeki aylarda fiyat artışlarına yol açabilecek sıkıştırılmış amonyak arzını da izlediğini söyleyebilirim. Potasyum ve fosfat için olumlu bir seyir gören Rabobank, potasyum arzının bol olduğu bir dönemden geçtiğini ve Çin'den MAP/DAP ihracatının geri gelmesiyle fosfat pazarının yükselişte olduğunu belirtiyor.
Son söz olarak, İsrail-Filistin gerginliğinden kaynaklanan aksaklıklarla ve belirsizliklerle ilgili olarak, gübre piyasaları üzerindeki etkilerin bu aşamada marjinal olduğunu söyleyebilirim.
Saygılarımla,
